Enstitümüzün Ortadoğu Ülkeleri Hukuk Sistemleri Anabilim Dalı tarafından düzenlenen “Hukuki Modernleşme ve İslam Hukukunun Dönüşümü: Mısır Örneği (1900–2000)” başlıklı seminerde, konuşmacı Dr. İslam Helal, modernleşme süreçlerinin Mısır’da İslam hukukunun normatif yapısını nasıl dönüştürdüğünü çok boyutlu bir çerçevede ele aldı.

Konuşmanın giriş bölümünde Mısır’ın neden model ülke olarak seçildiği tartışıldı. Özellikle Osmanlı’dan erken ayrılması, Ezher’in entelektüel etkisi, Mısır hukuk çevrelerinin bölgesel ağırlığı ve Arap dünyasında tecrübe edilen kanunlaştırma süreçlerinin Mısır’da olgunlaşmış örnekleri gibi unsurlar vurgulandı.

Dr. Helal, Mısır örneğinde hukukî modernleşmeyi hukuk eğitimi, yasama organları, yargı mekanizması, icrâ birimleri ve toplumsal-hukukî pratikler olmak üzere beş ana başlık çerçevesinde ele aldı. Sunumun odak noktası, 1948/1949 Mısır Medenî Kanunu oldu. Konuşmacı, 131/1948 sayılı kanunla daha önce yürürlükte olan 1875 tarihli karma ve 1883 tarihli millî medenî kanunların yürürlükten kaldırıldığını ifade etti. Dr. Helal, Mısır’daki kanunlaştırma hareketlerini iki ana yaklaşım üzerinden mukayeseli olarak anlattı. Bunlardan ilki Senhûrî modelidir. Bu, kıta Avrupası etkisiyle geliştirilmiş, yerel şer‘î ihtiyaçlara uyarlanmış, modern kodlama tekniklerine dayalı bir modelken 1977–1983 Mısır Meclisi projeleri ise mezhepler arası tercihe dayalı, her maddeye özgü şer‘î kaynak belirlenmiş, “şeriatın ruhu”na uygun içtihatlarla oluşturulmuş alternatif bir yaklaşımdır.

Dr. Helal, arşiv belgelerinden örnekler vererek konuşmasını sona erdirdi. Program, özellikle katılımcılardan Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sami ERDEM, MÜ. Edebiyat Fakültesi Tarih bölümü öğretim üyesi Dr. Kasım Kopuz ve enstitümüzden Dr. Öğr. Üyesi İsmail Yaylacı’nın tartışma ve müzakereleriyle sona erdi.